Jak sprawdzić niwelator

Kontrola i rektyfikacja w kilku krokach

Przyrządy pomiarowe wymagają od użytkowników specyficznego podejścia. Oczekując poprawnych wyników, musimy na bieżąco kontrolować stan naszego instrumentu. Niektóre czynności możemy wykonać sami, a inne należy zlecić profesjonalnemu serwisowi.

 

Wszędzie użyteczne – budowy, wykopy, tereny zielone

Niwelatory optyczne stosuje się do wszystkich prac niwelacyjnych wymagających dokładności od 1,0 mm do 2,5 mm na kilometr podwójnej niwelacji. Oczywiście można je także z powodzeniem stosować do prac wymagających niższej dokładności pomiaru. Główne dziedziny zastosowania to:

• pomiary ciągów niwelacyjnych,
• przenoszenie wysokości,
• niwelacja przekrojów podłużnych i poprzecznych,
• prace niwelacyjne na placu budowy w pełnym zakresie:  niwelacja terenu, prowadzenie wykopów, układanie rurociągów, profilowanie skarp, budowa nawierzchni,
• trasowanie ciągów komunikacyjnych, 
• wykonywanie małej architektury, zieleni, placów zabaw, ogrodzeń  itp.

 

Markowe – te można sprawdzać i regulować

Pomimo skomplikowanej budowy, każdy profesjonalny niwelator optyczny oferuje użytkownikowi możliwość jego polowej rektyfikacji (korekty parametrów). Zanim to jednak nastąpi, należy wcześniej dokonać sprawdzenia najważniejszych parametrów. Szczegółowe dane na ten temat dostępne są w instrukcji obsługi. Warto poświęcić więcej czasu na przestudiowanie podanych tam wskazówek, aby oszczędzić późniejszych wydatków na serwisowanie sprzętu i koszty przestojów. W dalszej części omówimy typowe postępowanie stosowane podczas polowej kontroli niwelatorów geo-FENNEL, które można zastosować również do przyrządów innych producentów.

 

Przygotowanie do pracy

Przed przystąpieniem do pomiarów trzeba przygotować stanowisko pomiarowe. Po pierwsze ustawić statyw w wybranym miejscu na wysokość odpowiednią do wzrostu obserwatora, zwracając uwagę na w przybliżeniu poziome ustawienie głowicy i wcisnąć stopki w ziemię. Po wyjęciu niwelatora z pojemnika zamocować go na statywie używając śruby sprzęgającej statywu. Nie należy dokręcać śruby zbyt mocno, a spodarka niwelatora powinna być w przybliżeniu usytuowana na środku talerza głowicy statywu.

 

Statyw czyli stabilna podstawa

Od przyrządu pomiarowego oczekujemy przede wszystkim dokładności. Aby ją uzyskać musimy mieć ostro zarysowane punkty krańcowe. Ich wyrazistość zostanie osiągnięta dzięki zachowaniu pożądanej stabilności. Większość spotykanych obecnie przyrządów pomiarowych użytkowana jest na statywie. Aby zbadać czy zachowuje on stabilność, opieramy dłonie na głowicy i ruchami lewo-prawo sprawdzamy, czy nie wykazuje luzu. Jeżeli luz rzeczywiście wystąpi, staramy się skasować go na zawiasach głowicy. Dokręcamy je tak, aby noga statywu podniesiona na ok. 0,5 m, nie opadała swobodnie. W przypadku, kiedy okaże się, że regulacja nie przynosi efektów, a statyw jest najwidoczniej zużyty, należy wymienić go na nowy. 

 

Po pierwsze czysta optyka

Zanim przystąpimy do pomiarów dokładności, sprawdzamy czystość optyki. Zachlapany od deszczu lub wybrudzony odciskami palców obiektyw wymaga wyczyszczenia. Czynność tę rozpoczynamy od użycia pędzelka w celu usunięcia drobin kwarcu, następnie  chuchamy i przecieramy szkło miękką chusteczką. Jeżeli zanieczyszczenia nie ustępują, używamy dostępnego w sklepach fotograficznych płynu do czyszczenia obiektywów. Wielokrotne dociskanie powieki do okularu powoduje osadzanie się na nim białawej, nieprzezroczystej powłoki. Takie zabrudzenia usuwamy chusteczką stosując odpowiednio mocny nacisk.

 

Poziomowanie zgrubne

Profesjonalne poziomowanie niwelatorów jest szybkie i wygodne, wymaga jedynie opanowania umiejętności jednoczesnego obracania dwoma śrubami poziomującymi (ustawczymi) w przeciwnych kierunkach. Na początku trzeba chwycić obudowę lunety w pobliżu tabliczki znamionowej i pokonując opór obrócić lunetę wokół osi pionowej instrumentu do położenia, w którym obiektyw lunety znajdzie się nad dowolną śrubą poziomującą. Oznaczmy tę śrubę jako C. Następnie należy popatrzeć w lusterko służące do obserwowania libelli sferycznej i ocenić, czy bańka znajduje się na lewo, czy też na prawo od centrum okręgu. Nie ma przy tym znaczenia położenie bańki w kierunku „do nas”  –  „od nas”, a tylko lewo – prawo . W dalszej kolejności powinno się wykonać obrót jednocześnie śrubami A i B, tak aby bańka znalazła się w położeniu II. Całą czynność zakończymy obracając śrubą C w kierunku pokazanym na rysunku wprowadzając bańkę do centrum okręgu (położenie III i IV) . 

 

Sprawdzenie i rektyfikacja libelli w sześciu krokach

W następnej kolejności możemy zająć się sprawdzeniem funkcjonowania libelli sferycznej, czyli pudełkowej. Śrubami poziomującymi ustawiamy bańkę w położeniu centralnym ampułki. Obracamy oś instrumentu o 180° i badamy położenie pęcherzyka w ampułce. Jego krawędzie nie powinny wychodzić poza okrąg centralny. Jeżeli brzeg pęcherzyka znajduje się poza okręgiem, to libella wymaga rektyfikacji. Bez większych trudności wykonamy to sami, obracając odpowiednio śrubami poziomującymi oraz rektyfikacyjnymi.

1. Przy pomocy śrub poziomujących należy przesunąć bańkę do położenia, w którym znajdzie się ona „w połowie drogi” pomiędzy swoją dotychczasową pozycją, a środkiem okręgu centralnego. 
2. Następnie obracając śrubkami rektyfikacyjnymi wprowadzić bańkę w centrum okręgu. 
3. Teraz trzeba obrócić lunetę o około 180° tj. do poprzedniego położenia i sprawdzić położenie bańki względem środka okręgu. Zazwyczaj bańka nie będzie idealnie w środku.
4. Przy pomocy śrub poziomujących przesunąć bańkę do położenia, w którym znajdzie się ona „w połowie drogi” pomiędzy swoją dotychczasowa pozycją, a środkiem okręgu centralnego.
5. Następnie obracając śrubkami rektyfikacyjnymi proszę wprowadzić bańkę w centrum okręgu.
6. Ponownie obracamy lunetę o około 180° tj. do poprzedniego położenia i sprawdzamy położenie bańki względem środka okręgu. Prawdopodobnie bańka będzie na tyle blisko środka okręgu, że na tym można zakończyć procedurę. Gdyby jednak bańka wykazywała zbyt duże odchylenie, to należy wziąć pod uwagę, że instrument zajmuje teraz to samo położenie, co na początku. Proszę więc ponownie wykonać czynności podane w punktach 1–3, a rezultat powinien być zadowalający.
    

    

 

Kompensator jest jak serce

Przechodzimy teraz do sprawdzenia zakresu działania kompensatora. Ustawiamy łatę w odległości około 30-50 m od przyrządu. Niwelator mocujemy na statywie w takim położeniu, aby jedna ze śrub poziomujących wskazywała na łatę. Po spoziomowaniu przyrządu i wycelowaniu na łatę zapamiętujemy odczyt. Obserwując obraz łaty obracamy wspomnianą wcześniej śrubą poziomującą w prawo i w lewo po około ćwierć obrotu. Odczyt na łacie nie powinien się w tym czasie zmieniać. Jeżeli odczyt w każdym położeniu śruby jest inny, to mogą być tego dwie przyczyny. Po pierwsze źle zrektyfikowana libella, w tym przypadku czynność rektyfikacji należy powtórzyć. Po drugie zacięty kompensator, co uniemożliwia wykonywanie pomiarów i wymusza oddanie źle funkcjonującego przyrządu do serwisu.

 

Prawdę poznasz w terenie

W regularnych odstępach czasu należy wykonać tzw. sprawdzenie polowe przyrządu. Obligatoryjnie przeprowadzamy je podczas przechodzenia z obiektu na obiekt, po długotrwałym transporcie, przy gwałtownej zmianie temperatur, a nawet codziennie, gdy pomiary są szczególnie ważne. Metodą niwelacji ze środka zbadamy oś celową niwelatora. Po odmierzeniu krokami odległości 50-70 m, dzielimy ją na połowę. Pośrodku ustawiamy niwelator, mierzymy i wykonujemy niezbędne obliczenia. Aby krok po kroku sprawdzić oś celową niwelatora należy:

1. Obrać dwa stabilne punkty (krawężnik, pokrywa studzienki itp.) położone we wzajemnej odległości około 50 m ÷ 70 m i oznaczyć jako A i B. 
2. Zmierzyć odległość pomiędzy punktami A  i B,  i zaznaczyć w połowie punkt D z dokładnością ± 0,5 m. Odległość wystarczy zmierzyć krokami, również położenie punktu D można wyznaczyć „na kroki” 
3. Ustawić niwelator nad punktem D. 
4. Wykonać odczyty: a1 do łaty ustawionej w punkcie A i b1 do łaty ustawionej w punkcie B. 
5. Obliczyć różnicę wysokości h: 
         h = a1 − b1 = 1675 - 1521 = 154 
6. Zaznaczyć punkt C w odległości około 1,0 m ÷ 1,5 m od łaty A i ustawić nad nim niwelator. 
7. Wykonać odczyt: a2 do łaty ustawionej w punkcie A.  
8. Obliczyć odczyt b2: 
         b2 = a2 − h = 1438 − 154 = 1284 
9. Wykonać odczyt b'2 do łaty ustawionej w punkcie B 
10. Obliczyć błąd niwelatora ∂ : 
         ∂  = b'2 − b2 =  1289 − 1284 = 5 
    (zob. Rys. Sprawdzenie osi celowej)

Przy prawidłowo wykonanym sprawdzeniu i sprawnym niwelatorze błąd nie powinien przekraczać 
2 mm ÷ 3 mm. Jeżeli błąd jest większy sprawdzenie należy powtórzyć. Przyczyną wystąpienia błędu może być uszkodzenie niwelatora lub błąd rektyfikacji osi celowej spowodowany np. wstrząsami przy transporcie. W obu przypadkach sugerujemy przekazanie przyrządu do wnikliwej i kompetentnej diagnozy i regulacji w profesjonalnym [serwisie]. https://www.sklepylaserowe.pl/serwis